Zehirli mantarlar

Mantar zehirlenmesinin belirtileri nelerdir?

Hazırlayan

Doğal alanlarda yetişen ve yapısında zehirli madde bulunan şapkalı mantarların taze, kurutulmuş veya konserve olarak çiğ veya pişirilerek yenmesi sonucunda gelişen ve ölümle de sonuçlanabilen ciddi bir zehirlenmedir.
Mantar zehirlenmeleri, özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında yağışların bol olduğu mevsimlerde görülür ve farklı zehirlenme belirtileri ile karşılaşılabilmektedir
Ülkemizde doğal alanlarda yetişen zehirli mantarların da bulunduğu unutulmamalıdır.

Zehirli Mantarların Sebep Oldukları Sendromlar

1. Phalloides Sendromu

Amanita phalloides (Evcik kıran, köy göçüren), Amanita verna, Amanita virosa, Galerina
marginata, Galerina unicolor, Lepiota brunneoincarnata, Lepiota helveola
Zehirlenmeye neden olan bileşikler sitotoksik etkili siklopeptitlerdir. Amatoksin, virotoksin
ve fallotoksin olmak üzere üç gruba ayrılırlar. Özellikle Amanita phalloides’in ürettiği amatoksin
ağır karaciğer, böbrek ve beyin zedelenmesi yapar. Türkiye’deki ölümcül zehirlenmelerin
%90’ından sorumlu son derece zehirli türlerdir.
Belirti ve bulgular: 1. evre (6-24 saat): Bulantı, kusma, ishal, ateş, taşikardi, sıvı elektrolit
ve asit-baz dengesizliği, 2. evre (25-72 saat): Belirti ve bulgularda geçici iyileşme, karaciğer ve
böbrek işlev testlerinde bozulma, 3. evre (3-5 gün): Karın ağrısı, sarılık, ağır karaciğer ve böbrek
yetmezliği, çoklu organ yetmezliği, koma ve ölüm.
Tedavi: Destek tedavi, aktif kömür, Penisilin G, silibinin, hemoperfüzyon, hemofiltrasyon,
plazmaferez, böbrek yetmezliği varsa hemodiyaliz, karaciğer yetmezliği varsa karaciğer
transplantasyonu. Erken taburcu etmek sürpriz bir ölümle sonuçlanabilir.

2. Muskarin Sendromu

Clitocybe dealbata, Clitocybe rivulosa, Clitocybe cerussata, Inocybe fastigiata, Inocybe
geophylla, Inocybe patouillardii
Toksin muskarindir. Kalp rahatsızlığı olan kişilerde ölüm oranı daha yüksektir.
Belirti ve bulgular: Kolinerjik belirtiler, gözyaşı ve tükürük sekresyonlarında artış, aşırı
terleme, bulanık görme, göz bebeğinin küçülmesi (miyozis), bronkospazm, karın krampları ve
ishal meydana gelir. Kardiyovasküler sisteme olan etkisi ile bradikardi (kalp ritminin düşüşü) ve
hipotansiyon oluşur.
Tedavi: Spesifik antidotu atropindir.

3. Orellanus Sendromu

Cortinarius orellanus, Cortinarius orellanoides
Bu toksine orellanin denilmektedir.
Belirti ve bulgular: İlk belirtileri mide ve bağırsak bozukluklarıdır. Gastrit ve böbrek
yetmezliği görülmektedir. Belirtileri çok geç ortaya çıktığından çoğu zaman bunların mantar
zehirlenmesine bağlı olduğunu anlamak zordur.
Tedavi: Destek tedavi, hemodiyaliz, böbrek transplantasyonu

4. Gyromitra Sendromu

Gyromitra esculenta (Kuzugöbeği ebesi), Gyromitra gigas, Gyromitra ambigua, Helvella
crispa, Helvella lacunosa, Paxina leucomelas, Sarcosphera coronaria (S. crassa)
Bu zehirlenmede gyromitrin toksini sorumludur. Gyromitrin toksini sıcakta bozunur ve suda
çözünür. Az görülen bir zehirlenme türü olmakla birlikte ciddi bir gyromitra zehirlenmesi tedavi
uygulansa bile ölümle sonuçlanabilir. Ülkemizde Gyromitra esculenta türünün Morchella
türlerine benzediği için pazarda satıldığı ve halk tarafından zaman zaman tüketildiği
görülmektedir. Kesinlikle tüketilmesinden sakınılmalıdır.
Belirti ve bulgular: Şişkinlik, bulantı, kusma, sulu ya da kanlı ishal, karın ağrısı, kas
krampları, konvülsiyon, hepatit, böbrek yetmezliği, koma ve ölüm (5-7 gün). Gyromitra türleri
yüksek ateş yapan tek mantar türüdür.
Tedavi: Destek tedavi, piridoksin, metilen mavisi

5. Coprinus Sendromu

Coprinus türü mantarlar koprin toksini içerirler. Bu mantarlarla birlikte veya mantarların
yenilmesinden sonraki 72 saat içinde alkol alınması durumunda ortaya çıkmaktadır.
Belirti ve bulgular: Yüz ve boyunda kızarma, kalp çarpıntısı (taşikardi), hipotansiyon,
ağızda metal tadı, bulantı, kusma, uyuşma ve terleme
Tedavi: Semptomatiktir. Ayrıca en az 5 gün alkol alınmamalıdır.

6. Pantherina Sendromu

Amanita muscaria, Amanita pantherina
Bu grup mantarlardaki söz konusu toksinler ibotenik asit ve türevleri (musimol ve
muskazon)’dir.
Belirti ve bulgular: Konuşma güçlüğü, ataksi, yorgunluk, renkli halüsinasyonlar, hafif karın
ağrısı, kusma ve ishal. Ölüm nadirdir.
Tedavi: Semptomatiktir. Kişi kusturulmalı, midesi yıkanmalıdır. Aktif karbon verilebilir.

7. Gastrointestinal Sendrom (Sindirim Bozukluğu Yapan Mantarlar)

Agaricus xanthodermus, Boletus satanas, Ramaria formosa, Russula emetica, Entoloma
lividum, Omphalotus olearius, Tricholoma pardolatum, Tricholoma ustale, Lactarius helvus
Bazı mantarlar yiyen kişinin hassasiyeti ve yediği miktara bağlı olarak sadece sindirim
sisteminde rahatsızlığa neden olurlar.
Belirti ve bulgular: Bulantı, kusma, karın ağrısı, üşüme, terleme, dolaşım bozuklukları
Tedavi: Semptomatiktir. 1-2 gün içinde kendiliğinden geçer. Su ve elektrolit dengesi iyi
korunmalıdır.