Bu haberimizde sizlere doğada sıkça karşılaşacağınız bazı mantar türlerinden söz edeceğiz. Bu mantar çeşitlerinden bazıları zehirli bazları da zehirsizdir. Yenebilen mantarlar ve yenmeyen mantarları doğada ayırabilmeniz için size bazı bilgilerden bahsedeceğiz. Umarım bu haberimizden sonra zehirli mantarlar ve zehirsiz mantarlar arasındaki farkı çözmüş olursunuz. Siz siz olun yenebilir olduğundan emin olmadığınız hiç bir mantarı yemeyin. Aksi halde telafisi olmayan sağlık problemleriyle hatta ölümcül zehirlenmelerle karşılaşabilirsiniz. Mantarı çok özet şekilde tanımlamak gerekirse, mantarlar ökaryotturlar. Tipik olarak funguslara apikal olarak hifler ile gelişirler ancak bazen maya olarak da gelişebilirler. Heteretrofturlar. Dışarıdan aldıkları organik besinlere bağımlıdırlar. Tipik olarak haploit genoma sahiptirler. Hücre duvarları kitin ve glukan ihtiva eder. Çözünür besinleri hücre duvarı ve plazma membranından doğrudan absorbe ederler. Spor üretirler.

Bu makalemizin alt kısımlarında bir çok mantar türünü ve bunların özelliklerini bulabilirsiniz. Mantarlar klorofili olmayan, hem eşeyli hem de eşeysiz olarak sporlar oluşturarak üreyen canlılardır.

KUZU GÖBEĞİ MANTARI (Morchella esculenta)

Morfolojik Özellikleri
Şapkası;
Yumurtaya benzer ve düzensiz oyluklara sahiptir. Köşeli ve geniş oylukların kenarı
dolambaçlı ağ görünümündedir. Kırmızımsı ve sarıdır.

Sap; Silindirik ve düzensiz boşluğa sahiptir.

Etli kısım; Mum kıvamında, gevrek ve kırmızımtırak sarı renkte, hoş kokulu tada sahip.

Yetişme Yeri: Zengin toprakları sever. Orman açıklıkları, yol ve akarsu kenarları, bitki örtüsü
yanmış araziler ve fındık, kayın, akçaağaç ve karaağaçların altında tek tek bulunurlar.

Yetişme Zamanı: Mart-Mayıs

Diğer Özellikleri: Çok bilinen ve yenen mantardır. Bir defada çok fazla yenmemelidir. Yavaş
pişirilirse daha lezzetli olur. İpe dizilerek kurutulabilir ve kış için saklanabilir.
Morchella cinsi mantarlar makro mantar olup mikorrhiza sınıfına girmektedir. Bu mantarlar bazı ağaç türleri ile sıkı bir ilişki içerisinde olup ağaçların köklerinde mikorrhitik olarak yaşamaktadırlar. Bu özelliklerinden dolayı çok uzun yıllar üzerinde kültüre alma çalışmaları yapılmış ancak başarılı olunamamıştır. 1982 yılında Ower isimli araştırıcı bu mantarı laboratuar
şartlarında kültüre almayı başararak ve üretim tekniği üzerine patent almıştır. Bugün bu mantar
türünün inokulumları hazırlanarak doğal ortamlarda populasyonu artırma yönünde uygulamalar
mevcuttur.

Morchella cinsi mantarlar yurdumuzun doğal florasından en fazla toplanarak ihracatı yapılan
türlerdir. Bazı dönemler kuru kilogramı 100.000.000 Tl’ nin üzerinde fiyata satılmaktadır.
Yurdumuzda Marmara ege ve Akdeniz bölgelerinde ormanlık alanlarda ilkbahar dönemlerinde
genelde çam ormanlarında bulunmaktadır. Orman yangınlarından sonra yoğun olarak bu mantarın çıkışı görülmektedir.

Misel üretim tekniği

Kurutulmuş Morchella askokarpları oda sıcaklığında 6-12 saat süreyle distile suda bırakılarak elde edilen askosporlar kullanılabilir. Mantar alkolle sterlize edilebilir, steril saf su
içerisine bırakılır. 6-12 saat sonra askosporlar dökülür ve misel üretimi için kullanılacak duruma gelmiş olur.
Spor çimlendirmesi %2 malt ekstrakt agarda yapılır.
Saf kültür üretiminde kullanılan besi yerleri

Kuzu göbeği mantarı hakkında teknik bilgiler

PDAYE: 1 litre saf suya 39 g PDA, 1.5 g yeast ekstract, 1 g pepton, 1 g flor.
MEA: 1 litre suya 20 g malt ekstract, 20 g bakto agar.
CYM (Complete medium yeast): 1 litre suya 20 g destroz, 2 g pepton, 0.5 g MgSO4. 7H2O, 1 g
K2HPO4, 0.46 g KH2PO4, 0.12 g kazamino asit, 20 g bakto agar, 1 g yeast ekstract.
Besi ortamlarının pH’ları 6.5’e ayarlanmalıdır.
Tohumluk misel üretimi
Çavdar, pepton, yeast ekstract, iz element solüsyonu, kazamino asit besi yerinde buğday
taneleri kullanılır. Bu materyallerden karışım hazırlanır ve kavanozlara (250 ml’ lik cam kavanoz)
100 er gram ilave edilir.
Bunun üzerine zayıf besleyici ortam ilave edilir. 3 kısım A. bisporus örtü toprağı (humus,
perlit, kum karışımı), 1 kısım yosun, 2 kısım su karışımı bulamaç haline getirilir. pH’sı 5.8’e
ayarlanıp kavanozlara doldurulup 121 0c’de 30 dakika otoklavlanır ve aşılama yapılır.

Kuzu göbeği mantarı yetiştirme tekniği

Bu mantar türlerinin üretimlerine yönelik yapılan çalışmaların sonucunda çeşitli üretim
metotları geliştirilmiştir. Bu metotlara kısaca değinilecektir.
İlbay, E (2000)’nin literatürlere dayanarak vermiş olduğu üretim metodunda izlenen yol şu
şekildedir.

1- Morchella spp. kültürü mantarların doğadan toplanmasıyla başlar. Doğadan toplanan
mantarlar kısa sürede laboratuara getirilir ve steril kabinde besi ortamına mantarı salmak suretiyle
spor aşılama işlemi gerçekleştirilir.

2- Aşılanan ortamlar 12.7-26.6 0c arasında inkubasyona tabii tutulur ve misellerin gelişmesi sağlanır. Gelişme sonrası alt kültüre alınarak tohumluk miseller hazırlanır. Bu amaçla en fazla
pirinç, kenevir, cin darı ve kolza kullanılmaktadır.

3- Tohum üretimi için hububatların 24 saat suda bekletilmesi yeterli olacaktır. Kültür ortamı hazırlamada ise öncelikle 1 hacim turba toprağı, 5 hacim ıslak hububatla karıştırılır ve 110 ml’lik
kavanozlara doldurulur. 121 0c’de bir saatlik sterlizasyon sonrası morchella ana kültüründen aşılama işlemi gerçekleştirilir.

4- Aşılanan ortamlar karanlıkta 20-21.6 0c ‘de 4-6 haftalık inkubasyona tutularak sclerotia gelişimi sağlanır ve tohumluk misel hazırlanmış olur. Üretim için kompost hazırlığında bir tepsiye suda şişkinleştirilmiş pirinç konarak üzeri kağıtla kaplanır. Bunun üzerine ise %50 talaş (dış budak, meşe, akçaağaç, kayın vb.) %30 turba toprağı, %20 kum, %10 pirinç kauzu, %5 soya unu ,%5 sphagnum karışımı konur, sulanır. Söz konusu karışım 121 0c’de sterlize edilir. Yukarda açıklanan tohumun bu karışıma aşılaması yapılarak 4-6 hafta 18.3-21.1 0c’de inkubasyonu sağlanır. Misel
gelişme sonrası ortam 3.3-4.4 0c’de iki hafta süreyle buzdolabında soğuk şokuna tabi tutulur. İki hafta sonra üretim odasına alınarak (nem %85-95, sıcaklık 22.7-25 0c, günde 8 saat aydınlatma,
CO2 miktarı 900 ppm’den az) üzerine örtü toprağı serilir ve mantar oluşumu sağlanır.

Kuzu Mantarı (Morchella conica)

Kuzu mantarı, Türkiye’de rastladığımız bir mantar çeşididir. Kuzu göbeği mantarına benziyor olsa da aslında birbirlerinden farklıdırlar.

Morfolojik Özellikleri
Şapkası:
Sivrice konik olup, düzenli oyuklara sahip. Oyuklar belirgin ve boyuna paralel sırtlı
aralarında enine damarlarla birleşmiştir. Kahverengi tonlardadır.

Sap: Ortası boşluklu, şapkayla dik birleşir. Beyazımtırak, esmerimsi ve pürüzlüdür.

Etli Kısım: Yumuşak ve incedir.

Yetişme Yeri: Kireçli arazilerde, çam meşeleri ve civarlarındaki çayırlık ve çalılıklarda görülür.

Yetişme Zamanı: Nisan-Mayıs

Diğer Özellikleri: Çok yaygın değildir. Bu türde aynen özellik itibariyle Morchella esculenta’ya benzemektedir.

Çörek Mantarı (Boletus edulis)

Morfolojik Özellikler
Şapka: Yarım küre şeklinde, tümsek ve yayvandır. Islakken parlar ve hafif yapışkandır. Rengi
değişken, kestane veya soluk kahverengidir.

Sap: Çoğunlukla ortada veya aşağıda şişkindir. Yukarı kısmı, ince beyaz soluk renkli damarlı ağ gibi görünüşe sahiptir.

Etli Kısım: Gençken beyazımsı, olgun iken sarımtıraktır.

Yetişme Yeri: Asit karakterli topraklarda, bilhassa kayın altında ve geniş ladin meşcereleri altında, ve yaprak çürüntüsü üzerinde görülür.

Yetişme Zamanı: Haziran-Ağustos

Diğer Özellikler: Yenen en iyi mantarlardan biridir. Hoş kokusu ve fındık gibi lezzetli tadı vardır.
Kurutulabilir veya yağ içinde saklanabilir.
Bu mantar türü’de makro mantar olup mikorrhiza özelliğindedir. Henüz kültürel olarak üretimi bulunmamaktadır. Pek çok ülkede bu türün kültürel şartlarda üretimleri üzerine çalışmalar
yürütülmektedir. Bazı ülkelerde oldukça değerli bir mantar türüdür. Bu türde yurdumuzdan ihracatı yapılan mantarlar arasında yer almaktadır. Orman plantasyonlarında müşterek olarak yaşadığı bitkilerin köklerine inokulasyonlar yapmak suretiyle, orman alanlarında populasyonu arttırmaya yönelik uygulamalar bazı ülkelerde yapılmaktadır.

 Sarıkız Mantarı (Cantharellus cibarius):

• Bu tür çeşitli bitkilerle mikorhiza oluşturarak yaşar. Ülkemizde Batı Anadolu, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde yoğun şekilde sonbaharda yetişir.
• Mevsiminde toplanarak taze olarak, turşusu yapılarak ve kurutularak tüketilir ve satılır. Güzel kayısı kokusu ve tadı ile aranan bir türdür.

Ak Çıntar (Russula delica) :

• Ak çıntar mantarı genç evrede beyaz olması ve çıntar(kanlıca) ile ayni sezonda ve ayni habitatta birlikte yetişmesi nedeniyle ak çıntar olarak bilinmektedir.
• Biraz acımsı olan tadı haşlama yapıldıktan sonra ortadan kalkar ve bundan sonra pişirilerek tüketilir.
• Toplanarak yöre pazarlarında satılır. Geçtiğimiz sezondaki satış fiyatı 5-10 TL/kg dır.

Yorumlar

Yorum